Sáng hôm sau, Anne vui mừng nhớ lại lời hứa đến chơi với chị Smith, có nghĩa là cô sẽ đi vắng trong khi anh Elliot có thể đến nhà. Lánh mặt anh Elliot là mục đích tiên quyết.
Cô cảm nhận anh có nhiều thiện ý. Dù cho cung cách anh quan tâm gây phiền lụy, cô vẫn cảm kích và tôn trọng anh, có lẽ thêm trắc ẩn. Cô vẫn nghĩ về những tình huống khác thường liên quan đến mối giao tiếp giữa hai người, về tư cách của anh có quyền quan tâm đến cô, qua mọi điều trong địa vị, qua cảm nghĩ riêng của anh, qua thiên kiến của anh trước kia. Tựu chung, tất cả đều rất khác thường, khiến cho cô vừa tự mãn vừa đau khổ. Có nhiều tiếc nuối. Không đáng tìm hiểu cô hẳn nghĩ thế nào nếu không có Đại tá Wentworth trong vụ việc, bởi vì có một Đại tá Wentworth; và cho dù kết cục của tình trạng căng thẳng hiện tại là xấu hay tốt thì cô vẫn luôn dành tình cảm cho anh. Cô tin rằng sự tái hợp của hai người không thể chia rẽ cô xa hơn khỏi những người đàn ông khác so với sự ngăn cách lần trước của hai người.
Những mơ mộng của tình yêu thăng hoa và sự chung thủy vĩnh cửu diễn ra dọc các đường phố của Bath không thể đẹp hơn so với con đường từ Khu phố Camden đến Tòa nhà Westgate. Đấy hầu như là đủ để lan tỏa sự tinh khiết và mùi hương suốt dọc đường.
Cô tin chắc mình sẽ được thâи áι đón tiếp; và sáng này có vẻ như chị bạn của cô đặc biệt cảm kích khi thấy cô đến, như tuồng không mong cô đến, cho dù đã hẹn trước.
Hai người nói về buổi hòa nhạc. Những hoài niệm của Anne làm cho cô hạnh phúc, sắc diện cô sinh động khi vui vẻ bàn luận về buổi hòa nhạc. Tất cả những, gì có thể kể được thì cô kể một cách hào hứng, nhưng tất cả chỉ là một ít cho người đã hiện diện ở đấy và không làm cho chị Smith thỏa mãn. Chị đã nghe chị giặt là và anh bồi phòng, kể vắn tắt về sự thành công và kết quả của buổi tối nhưng còn nhiều hơn là Anne có thể diễn tả. Bây giờ chị muốn hỏi Anne thêm chi tiết, nhưng vô ích. Chị biết đến mọi người dù quan trọng hay khét tiếng ở Bath.
Chị nói:
- Thế thì tôi đoán bọn trẻ nhà Durand ở đấy, há hốc miệng để đón nhận âm nhạc giống như đàn sẻ non đang chờ mớm mồi. Chúng không bao giờ bỏ qua buổi hòa nhạc nào.
- Vâng. Tôi không thấy, nhưng nghe anh Elliot nói họ có mặt.
- Nhà Ibbotsons có ở đấy không? Còn hai người đẹp mới, với một sĩ quan cao ráo người Ireland được một trong hai người kia nói đến.
- Tôi không biết. Tôi nghĩ họ không có mặt.
- Còn Phu nhân Mary Maclean già thì sao? Tôi không cần hỏi về bà. Tôi biết bà không bao giờ bỏ lỡ, và cô hẳn phải trông thấy bà. Có lẽ bà ở trong đoàn của cô, vì khi cô đi với Phu nhân Dalrymple, cô ngồi ghế hạng nhất, đương nhiên là quanh dàn nhạc.
- Không, đấy là điều làm cho tôi chán ngán. Đối với tôi thì như thế thật là khó chịu theo mọi phương diện. Nhưng may mắn là Phu nhân Dalrymple luôn chọn chỗ ngồi xa hơn; chúng tôi được chỗ rất tốt, tốt để nghe; tôi phải nói không tốt để nhìn bởi vì tôi nhìn thấy rất ít.
- Ôi giào! Cô thấy đủ để thưởng thức được. Tôi hiểu. Ngay cả trong đám đông vẫn có niềm vui riêng tư, và cô đã có. Đoàn của cô khá đông, nên cô không muốn gì hơn.
Anne nói:
- Nhưng tôi muốn nhìn thêm chung quanh mình.
Trong khi nói, Anne ý thức rằng thật ra chung quanh không thiếu người cho cô nhìn, rẳng chỉ có đối tượng của mình là vắng bóng.
- Không, không đúng; cô hẳn có chuyện bận bịu hay hơn. Cô không cần nói cho tôi biết cô có một buổi tối vui vẻ. Tôi thấy điều này trong mắt cô. Tôi thấy rõ ràng thời giờ trôi qua ra sao: cô luôn được nghe điều gì đấy dễ chịu. Thời gian nghỉ giữa buổi hòa nhạc là cuộc chuyện trò.
Anne khẽ mỉm cười, nói:
- Chị thấy điều này trong mắt tôi thật sao?
- Thật, đúng thế. Dáng vẻ cô cho tôi biết rõ tối qua cô gặp người mà cô cho là dễ mến nhất thế gian, người mà lúc này khiến cho cô để ý đến hơn cả thế gian còn lại.
Mầu đỏ lan trên đôi má của Anne. Cô không biết nói gì.
Sau một lúc, chị Smith nói tiếp:
- Trong trường hợp này, tôi mong cô tin rằng tôi thật sự cảm kích vì cô đã tử tế mà đến chơi với tôi sáng nay. Cô thật là tốt bụng khi đến ngồi bên tôi, trong khi cô có những đòi hỏi thời gian hạnh phúc hơn.
Anne không nghe rõ gì cả. Cô vẫn đang còn đang kinh ngạc hoang mang vì chị bạn ăn nói thấu suốt, không tưởng tượng được làm thế nào tin tức về Đại tá Wentworth đến tai chị.
Sau một lúc im lặng, chị Smith nói:
- Cho tôi rõ, anh Elliot biết cô quen với tôi không? Anh có biết tôi đang ở Bath không?
Anne kinh ngạc nhìn lên:
- Anh Elliot!
Cô nghĩ ra ngay rằng mình đã phạm sai lầm. Cô lấy lại can đảm với cảm nghĩ mình được ổn, rồi bình tĩnh hỏi lại:
- Chị quen với anh Elliot à?
Chị Smith nghiêm túc nói:
- Có lúc tôi quen thân với anh ấy, nhưng bây giờ thì hết rồi. Trong một thời gian dài, hai chúng tôi không gặp nhau.
- Tôi không hề biết gì cả. Chị chưa từng đề cập chuyện này với tôi. Nếu biết thế thì tôi đã rất vui mà kể cho chị nghe về anh ấy.
Với dáng điệu vui vẻ thường thật, chị Smith nói:
- Nhìn nhận sự thật chính là niềm vui mà tôi muốn cô hưởng. Tôi muốn cô kể cho nghe về anh ấy. Tôi muốn cô để ý đến anh ấy. Anh có thể giúp tôi, và cô Elliot thân yêu ạ, nếu cô tốt bụng mà làm việc này cho tôi thì chắc chắn là thành công.
Anne đáp:
- Tôi sẽ rất vui; tôi mong chị tin tôi sẵn lòng giúp, nhưng tôi nghi chị cho rằng tôi là gì đấy của anh Elliot; chị muốn tôi có ảnh hưởng đối với anh ấy hơn là có thật. Tôi tin rằng bằng cách nào đấy chị đã nhiễm ý tưởng này. Chị cần xem tôi chỉ là người họ hàng của anh Elliot. Theo ý này, nếu có chuyện gì chị cần em họ anh ấy yêu cầu anh ấy, thi chị cứ nói.
Chị Smith đưa mặt nhìn cô như tuồng thấu suốt, rồi mỉm cười nói:
- Tôi nghĩ mình đã đi quá sớm; xin lỗi cô. Đáng lẽ tôi phải chờ thông tin chính thức. Nhưng bây giờ, cô Elliot yêu mến à, với tư cách là bạn cũ, hãy cho tôi gợi ý khi nào tôi nói được. Tuần tới phải không? Chắc chắn là tuần tới tôi có thể được phép nghĩ mọi chuyện đã được thu xếp, rồi tôi sẽ lập kế hoạch cho mình dựa trên cơ hội của cô.
Anne đáp:
- Không, không phải tuần tới, không phải tuần kế, không phải tuần sau nữa. Tôi đoan chắc với chị rằng không có chuyện gì như thế được thu xếp cho tuần nào cả. Tôi sẽ không cưới anh Elliot. Tôi muốn biết làm thế nào chị tưởng tượng ra chuyện này?
Chị Smith lại nhìn cô, nhìn một cách tha thiết, mỉm cười, lắc đầu, rồi thốt lên:
- Bây giờ, tôi ước gì mình hiểu cô rõ hơn! Tôi mong mình biết cô đang nghĩ gì! Tôi vẫn tin cô không định tỏ ra tàn nhẫn, khi thời khắc đến. Cô biết không, khi thời khắc chưa đến thì phụ nữ chúng ta xem như chẳng có ai cả. Đấy là chuyện thường thấy của chúng ta: từ chối tất cả đàn ông cho đến lúc một người ngỏ lời. Nhưng tại sao cô phải ra vẻ khó khăn cơ chứ? Tôi muốn mong cầu cho người... tôi không thể gọi là người bạn hiện giờ, phải gọi là bạn cũ. Cô có thể tìm đâu người xứng đáng hơn chứ? Cô có thể mong đợi ở đâu một quý ông hơn thế, dễ mến hơn thế? Tôi khuyên cô nên chấp nhận anh Elliot. Tôi tin cô chỉ nghe Đại tá Wallis toàn nói tốt về anh ấy, và ai biết rõ anh ấy như Đại tá Wallis?
- Chị Smith thân yêu ạ, vợ anh Elliot chỉ mới qua đời hơn nửa năm. Không nên cho rằng anh ấy đang để ý đến ai.
Chị Smith hóm hỉnh nói:
- Ôi chao! nếu đấy là sự chống đối duy nhất của cô thì anh Elliot được yên ổn; tôi sẽ không lo lắng gì cho anh ấy cả. Đừng quên tôi khi cô cử hành hôn lễ, thế thôi. Cho anh ấy biết tôi là bạn của cô, rồi anh ấy sẽ nghĩ không cần phải tránh né và tống khứ rắc rối. Đấy là điều tất nhiên đối với anh ấy; có lẽ là vô cùng tất nhiên, xét qua bao nhiêu đối với anh ấy; có lẽ là vô cùng tất nhiên, xét qua bao nhiêu sự vụ và ràng buộc của anh ấy. Chín mươi lăm trong số một trăm người sẽ làm như thế. Dĩ nhiên là anh ấy không nhận ra tầm quan trọng đối với tôi. Này, cô Elliot thân yêu à, tôi mong và tin cô sẽ được nhiều hạnh phúc. Anh Elliot có đủ lý trí để thông hiểu giá trị của một người phụ nữ như cô. Cuộc sống của cô sẽ an bình chứ không sụp đổ như đời tôi. Cô được an bình trong mọi sự vụ trần thế, và an bình trong tư cách của anh ấy. Anh ấy sẽ không lầm lỗi, sẽ không bị người khác dẫn dắt lạc đường chỗ hủy hoại cuộc đời.
Anne nói:
- Đúng, tôi luôn tin anh họ tôi là người như thế. Anh ấy có tính cách trầm tĩnh, không hoa mắt vì những quan sát của mình mà tôi không có lý do nào không tôn trọng. Nhưng tôi quen biết anh ấy chưa được lâu, và tôi nghĩ anh ấy không phải là người mà ta hiểu nhanh chóng được. Chị Smith ạ, liệu cách nói về anh ấy như thế đã đủ thuyết phục chị là chúng tôi không có quan hệ tình cảm hay chưa? Ta cần bình tĩnh. Chị tin tôi đi, chẳng có quan hệ tình cảm gì cả. Nếu anh ấy ngỏ lời cưới tôi (mà tôi không thấy lý do đã có ý nghĩ này), thì tôi sẽ không nhận lời. Tôi xin chị tin rằng tôi sẽ không nhận lời. Tôi xin chị tin rằng anh Elliot đã không góp phần vào niềm vui nào trong buổi hòa nhạc tối qua như chị nghĩ: không phải anh Elliot; không phải anh Elliot đã...
Cô ngưng lại, đỏ măt tiếc vì đã ngụ ý quá nhiều; nhưng ngụ ý ít hơn thì không đủ vì như thế chị Smith khó mà tin bản thân anh Elliot đã thất bại chỉ vì có một ai khác. Bây giờ, chị chấp nhận ngay, không tỏ vẻ nhận ra điều gì sau câu nói bỏ lửng. Sau khi đã thoát thân, Anne nôn nóng muốn biết tại sao chị Smith nghĩ cô sẽ cưới anh Elliot; chị nắm bắt ý tưởng ở đâu hoặc nghe ai nói.
- Chị cho tôi biết làm thế nào ý nghĩ ấy đi vào đâu óc chị?
Chị Smith nói:
- Lần đầu tiên tôi nghĩ thế là khi nhân biết hai người đối xử với nhau như thế nào, và khi nhìn ra đấy là điều mà gia đình hai bên mong muốn nhất. Tin tôi đi, tất cả những người thân của cô đều nghĩ về hai người theo cách ấy. Nhưng chỉ hai ngày trước tôi mới được nghe nói.
- Có người nói ra thật à?
- Khi đến hôm qua, cô có để ý đến người phụ nữ mở cửa cho cô không?
- Không. Có phải đấy là chị Speed như thường lệ hay người hầu? Tôi không nhận ra ai đặc biệt.
- Đấy là bạn tôi, chị Rooke, Điều dưỡng Rooke, người hiếu kỳ muốn gặp mặt cô và vui vì đã dẫn cô vào. Chị ấy mới rời Tòa nhà Marlborough ngày Chủ Nhật, và chính chị ấy bảo tôi rằng cô sẽ cưới anh Elliot. Chị ấy đã nghe cô Wallis nói về vụ việc, mà cô này có vẻ như là người đáng tin. Tối thứ hai, chị ấy ngồi với tôi mà kể toàn bộ câu chuyện.
Anne cười to:
- Toàn bộ câu chuyện! Tôi nghĩ chỉ với một ít mẩu tin tức vô căn cứ thì chị ấy không thể tạo dựng một câu chuyện dài.
Chị Smith không nói gì.
Anne tiếp:
- Nhưng mặc dù không có sự thật trong chuyện tôi yêu anh Elliot, tôi sẽ rất vui được giúp chị theo cách nào có thể được. Tôi có nên báo cho anh ấy biết chi đang ở tại Bath hay không? Có cần tôi nhắn gì không?
- Không, cảm ơn cô: không, chắc chắn là không cần. Trong thời khắc thân mặt và với cảm tưởng sai lạc thì có lẽ tôi sẽ nhờ cô, nhưng không phải bây giờ. Cảm ơn cô, tôi không có gì làm phiền cô cả.
- Chị nói đã quen biết anh Elliot trong nhiều năm rồi hở?
- Vâng.
- Tôi đoán khi anh ấy chưa cưới vợ, phải không?
- Phải; khi tôi mới biết anh ấy thì anh ấy chưa cưới vợ.
- Và rồi... hai người quen nhau?
- Quen thân.
- Thật vậy sao! Thế thì nói cho tôi biết lúc ấy anh như thế nào. Tôi rất hiếu kỳ muốn biết anh Elliot ra sao khi còn trẻ. Lúc ấy anh có như bây giờ không?
- Đã ba năm rồi tôi chưa gặp lại anh Elliot.
Chị Smith tỏ ra nghiêm nghị, cho thấy Anne không thể nào hỏi han thêm; và cô cảm thấy mình không biết được gì hơn, mà chỉ thêm hiếu kỳ. Hai người im lặng. Chị Smith trầm tư một lúc, rồi với giộng thâи áι cố hữu, thốt lên:
- Cô Elliot thân yêu à, tôi phải xin lỗi. Tôi xin lỗi vì cách trả lời cộc lốc, chỉ do tôi không biết phải làm gì. Tôi xin lỗi vì cách trả lời cộ lốc, chỉ do tôi không biết phải làm gì. Tôi đã đắn đo xem phải nói thế nào với cô. Có nhiều chuyện phải xem xét. Tôi không thích nhiễu sự, tạo ấn tượng xấu, gây rắc rối. Thậm chí cần duy trì vẻ bề ngoài tốt đẹp của cuộc đoàn tụ gia tộc, cho dù thực chất không có gì bền vững cả. Tuy nhiên, tôi xác định rồi; tôi nghĩ mình đúng; tôi nghĩ cô cần biết qua tư cách thật sự của anh Elliot. Dù rằng bây giờ cô không hề có ý định chấp nhận anh ta, vẫn không thể nói được chuyện gì sẽ xảy ra sau này. Qua cách nào đấy mà tình cảm của cô đối với anh ta có thể chuyển biến. Thế thì cô nên nghe sự thật trong khi cô không có định kiến. Anh Elliot là con người không có tâm hoặc lương tri; một người giảo hoạt, giỏi cảnh giác, lạnh lùng, chỉ nghĩ đến mình, vì quyền lợi hoặc thuận tiện cho riêng mình mà đối xử tàn nhẫn hoặc tráo trở miễn là không làm hại đến thanh danh nói chung. Anh ta không màng gì đến người khác. Những người bị anh ta dẫn đến chổ hủy hoại, thì anh ta lãng quên và rời xa mà không ăn năn gì cả. Anh ta hoàn toàn không có cảm nghĩ về lòng công bằng hoặc lòng trắc ẩn. Ôi thôi! Con tim anh ta đen tối! Rỗng tuếch và đen tối!
Dáng vẻ cùng tiếng thốt bầy tỏ nỗi kinh ngạc của Anne khiến cho chị Smith ngưng lại, rồi với giọng trầm tính hơn, chị tiếp:
- Cách tôi diễn tả hẳn làm cho cô ngạc nhiên. Xin cô lượng thứ cho một phụ nữ bị thương tổn và giận dữ. Nhưng tôi sẽ cố kiềm chế. Tôi sẽ không chửi rủa anh ấy. Tôi chỉ nói cho cô nghe mình đã nhìn ra con người anh ấy là như thế nào. Sự kiện tự nó nói lên tất cả. Anh ấy là bạn thân của người chồng yêu quý của tôi, người đã tin tưởng và yêu mến anh ấy, nghĩ anh ấy cũng tốt như mình. Tình thân giữa hai người nảy nở trước khi chúng tôi cưới nhau. Tôi cũng rất mến anh Elliot và có ý nghĩ tốt nhất về anh ấy. Cô biết đấy, ở tuổi mười chín người ta không suy nghĩ nghiêm túc; nhưng đối với tôi có vẻ như anh Elliot cũng là người tốt như bất cứ ai khác, còn dễ mến hơn nhiều người khác, và chúng tôi hầu như lúc nào cũng gần gũi bên nhau. Chúng tôi sống trong điều kiện kinh tế khá ở thị trấn. Lúc đó anh ấy có hoàn cảnh thập kém hơn, nghèo hơn; anh ấy thuê phòng sang trọng ở Temple, và đấy là tất cả những gì anh ấy làm được để tạo vẻ bề ngoài của một quý ông. Khi nào muốn thì anh ấy đến chơi thoải mái với chúng tôi; luôn được chào đón, được đối xử như em trai. Charles tội nghiệp của tôi, người có tinh thần phóng khoáng nhất trên đời, sẵn sàng chia sẻ đồng tiền cuối cùng với anh ấy; và tôi biết chồng tôi hay giúp đỡ anh ấy.
Anne hỏi:
- Đấy hẳn là giai đoạn trong đời anh Elliot mà tôi luôn hiếu kỳ. Đấy hẳn là cùng thời gian mà bố tôi và chị tôi quen biết anh ấy. Tôi không hề quen anh ấy mà chỉ nghe nói, nhưng lúc đó tư cách anh có cái gì đấy liên quan đến bố tôi và chị tôi, mà tôi không hề thấy phù hợp với hiện tại. Có vẻ như đấy là con người khác hẳn.
Chị Smith thốt lên:
- Tôi biết, tôi biết hết. Anh ấy được giới thiệu cho ngài Walter và chị cô trước khi tôi quen anh ấy, nhưng tôi nghe anh ấy nói mãi về hai người. Tôi biết anh ấy được mời đến và được khuyên khích, nhưng vẫn không muốn đến. Tôi có thể cho biết những điều cô không ngờ; còn nói về cuộc hôn nhân của anh ấy thì tôi biết rõ. Tôi biết những lợi điểm và khuyết điểm; tôi là người bạn mà anh ấy thổ lộ những hy vọng và kế hoạch. Dù trước đó tôi không biết vợ anh ấy, vị thế thấp kém của của cô ấy trong xã hội khiến cho việc này trở nên khó khăn, tuy thế sau đó tôi biết rõ về cả cuộc đời cô ấy, hoặc ít nhất trong hai năm cuối đời cô này, và có thể trả lời bất kỳ câu hỏi nào của cô.
Anne đáp:
- Không, tôi không muốn biết dọ hỏi chuyện gì đặc biệt. Tôi vẫn biết hai người không phải là cặp vợ chồng hạnh phúc. Nhưng tôi muốn biết tại sao lúc đó anh ấy khinh rẻ mối giao tiếp với bố tôi. Chắc chắc là bố tôi tỏ ra tử tế và chú ý đến anh ấy. Thế thì tại sao anh Elliot thối lui?
Chị Smith đáp:
- Vào lúc ấy, anh Elliot có một mục tiêu; làm giầu qua cách nhanh chóng thay vì qua đường hợp pháp. Anh ấy nhất quyết làm giầu qua hôn nhân. Ít ra thì anh ấy nhất quyết không làm ô nhục mình bằng cuộc hôn nhân thiếu khinh suất. Tôi còn nghe (đúng không thì tôi không rõ) anh ấy tin rằng bố cô và chị cô có ý muốn dàn xếp cuộc hôn nhân giữa người thừa kế và một cô giá trẻ, và rằng cuộc hôn nhân này không đáp ứng tham vọng của anh ấy thối lui, cô nên tin như thế. Anh ấy kể cho tôi nghe toàn bộ vụ việc, không giấu diếm gì cả. Điều kỳ lạ là ở Bath, sau cô thì người quen thứ nhất và chủ yếu của tôi về chuyện hôn nhân lại là anh họ của cô. Qua anh ấy mà tôi đã luôn nghe nói về bố cô và chị cô. Anh ấy mô tả một cô Elliot 1 nào đấy, nhưng tôi lại nghĩ đến cô kia.
Thình lình Anne nhớ ra một việc, và kêu lên:
- Có lẽ chị thỉnh thoảng kể với anh Elliot về tôi, phải không?
- Phải tôi thường kể về cô. Tôi thường khoe về Anne Elliot của tôi, và nói cô là người khác hẳn với...
