Anh ngưng lại.
Dù thương hại anh, Elinor trở nên thiếu kiên nhẫn, chỉ muốn anh ra về. Cô nói:
- À, thưa anh, chỉ có thế thôi phải không?
- Có thế! Không; cô đã quên những gì xảy ra ở thành phố à? Lá thư đáng hổ thẹn ấy. Cô ấy có cho cô xem không?
- Cô, tôi đã xem mọi lá thư gửi và nhận.
- Khi tôi nhận lá thư đầu tiên của cô ấy (ngay sau khi gửi, vì tôi luôn ở trong thành phố) điều tôi nghĩ là... theo ngôn từ thông thường thì không thể nói được; theo ngôn từ đơn giản hơn, có lẽ quá đơn giản nên không khơi xúc động nào... cảm xúc của tôi rất đau đớn, đau đớn lắm. Mỗi dòng, mỗi chữ đều như - trong phép ẩn dụ nhàm chán mà người viết thân yêu nếu có mặt ở đây sẽ cấm cản - một lưỡi dao đâm vào tim tôi. Trong từng thứ ngôn ngữ, được biết Marianne đang ở thành phố là cái tin sét đánh. Sét đánh và lưỡi dao! Quả là lời khiển trách cô ấy dành cho tôi!... Khiếu thưởng thức của cô ấy, các quan niệm của cô ấy - tôi tin là có giá trị hơn chính con người tôi, và tôi tin chắc đáng quý hơn.
Tâm tư của Elinor đã chuyển biến qua nhiều trạng thái thay đổi trong buổi trò chuyện này và bây giờ dịu trở lại, tuy thế cô thấy có bổn phận phải kiểm soát cảm nghĩ như thế:
- Anh Willoughby, như thế là không phải phép. Nên nhớ anh đã cưới vợ. Chỉ kể về những điều mà lương tâm anh nghĩ tôi cần nghe.
- Lá thư của Marianne khiến mọi nỗi hối hận trong tôi sống dậy, khi cô ấy xác định rằng tôi vẫn là thân thương với cô ấy như ngày xưa, rằng mặc dù chúng tôi đã xa cách nhiều tuần, cô ấy vẫn kiên định về tình cảm và vẫn tin tôi trung kiên như bao giờ. Tôi nói sống dậy, bởi vì thời gian và London, công việc và chơi bời, trong phạm vi nào đấy đều trấn áp nỗi hối hận. Tôi đã trở thành một tên lừa đảo chai lì, nghĩ rằng mình không có tình cảm gì với cô ấy, muốn nghĩ rằng cô ấy cũng không còn tình cảm gì với mình. Tôi tự nói với chính mình về các gắn bó trong quá khứ như là chuyện vớ vẩn, lặt vặt, chỉ nhún vai để chứng tỏ đúng như thế, trấn áp mọi trách móc, vượt qua mọi băn khoăn, bằng cách thỉnh thoảng tự nhủ: \'Tôi sẽ rất vui được nghe cô ấy đi lấy chồng.\'
"Nhưng lá thư này giúp tôi hiểu mình nhiều hơn. Tôi cảm nhận rằng cô ấy yêu quý tôi hơn là bất kỳ phụ nữ nào trên đời, và rằng tôi đối xử với cô ấy một cách đáng hổ thẹn. Nhưng lúc ấy mọi việc giữa cô Grey và tôi đã được sắp xếp. Không thể nào thoái thác được. Tất cả những gì tôi phải làm, là lánh mặt cả hai chị em cô. Tôi không trả lời thư Marianne, có ý qua việc này tôi không muốn cô ấy để ý đến tôi nữa. Trong một thời gian tôi còn quyết tâm không đến thăm viếng Phố Berkeley; nhưng sau cùng, xét thấy tốt hơn nên tạo ra vẻ bề ngoài của một mối quan hệ điềm tĩnh, bình thường, thay vì bất kỳ điều gì khác, nên một buổi sáng tôi theo dõi hai cô đi ra khỏi nhà, rồi để lại danh thi*p."
- Anh theo dõi chúng tôi đi ra khỏi nhà!
- Ngay cả như thế. Cô sẽ ngạc nhiên được nghe làm thế nào tôi theo dõi hai cô, bao nhiêu lần tôi gần như muốn đến gặp mặt hai cô. Tôi đã lẻn vào nhiều cửa hiệu để tránh bị hai cô bắt gặp khi cỗ xe chạy qua. Ngụ tại Phố Bond, hầu như mỗi ngày tôi đều thoáng thấy cô hoặc cô em; và chỉ có cảnh giác thường xuyên về phía tôi, và ý muốn lẩn tránh kiên định, mới có thể ngăn cách hai cô và tôi trong một thời gian dài như thế này. Tôi cố lánh mặt gia đình Middleton, cũng như là những người khác có thể quen biết cả hai bên. Tuy nhiên, vì không biết Ngài John đang ở trong thành phố, tôi chạm trán ông vào đúng ngày ông đến, một ngày sau khi tôi đến nhà bà Jennings. Ông mời tôi đến dự buổi dạ hội khiêu vũ ở nhà ông. Nếu ông ấy không khích lệ tôi mà nói rằng cô và em gái cô cũng dự, tôi đã có thể đến.
"Sáng hôm sau mang đến một lá thư ngắn khác của Marianne, vẫn thiết tha, cởi mở, không màu mè, vẫn tin tưởng - mọi điều khiến tư cách của tôi đáng ghét nhất. Tôi không thể hồi âm cho thư này. Tôi đã cố gắng, nhưng không thể nghĩ ra một câu. Nhưng tôi nghĩ đến cô ấy mỗi thời khắc trong ngày, tôi tin như thế."
"Cô Daswood, nếu cô có thể thương hại tôi, hãy thương hại tình cảnh của tôi lúc bấy giờ. Với em gái cô chiếm đầy đầu óc và con tim tôi, tôi bị bắt buộc đóng vai người yêu hạnh phúc của một phụ nữ khác! Ba hoặc bốn tuần này là tệ hại nhất. Thế là, cuối cùng, như tôi không cần nói với cô, cô cũng hiểu buổi tối hôm ấy quả là khổ sở! Một bên là Marianne, xinh đẹp như một thiên thần, gọi tôi \'Willoughby\' với một giọng như thế! Trời ơi! Cô ấy giăng tay ra về phía tôi, đòi hỏi tôi có câu giải thích, qua ánh mắt mê đắm trong khát khao nhìn tôi! Và bên kia Sophia, ghen tuông như quỷ sứ, nhìn chằm chằm. Nhưng mà, chuyện này không quan trọng, bây giờ đã qua rồi."
"Quả là một buổi tối hãi hùng! Tôi chạy đi khỏi hai cô càng nhanh càng tốt; nhưng cũng kịp thấy khuôn mặt dịu hiền của Marianne trắng bệch như người ૮ɦếƭ. Đấy là dung nhan cuối cùng của cô ấy mà tôi nhìn thấy - thần thái cuối cùng mà cô hiện ra trước mắt tôi. Thật là cảnh tượng kinh khủng!"
"Tuy thế, hôm nay khi tôi nghĩ về cô ấy trong giây phút đang hấp hối, tôi có phần được an ủi khi tưởng tượng ra rằng tôi đã biết đích xác hình dạng cô ấy ra sao trước mắt những người nhìn cô ấy lần cuối trong đời. Cô ấy đã đứng trước mặt tôi, luôn luôn trước mặt tôi, trên đường tôi đi, với cùng nét mặt và sắc thái."
Một khoảnh khắc ngắn cho những suy tư hỗ tương. Willoughby khuấy động trước:
- Được rồi, cho phép tôi vội vã và ra đi. Em gái cô chắc chắn khá hơn, chắc chắn qua khỏi nguy ngập chứ?
- Chúng tôi tin chắc thế.
- Còn bà mẹ đáng thương của hai cô nữa! - luôn nuông chiều Marianne.
- Nhưng còn lá thư, anh Willoughby, lá thư của anh; anh nói gì về chuyện này?
- Vâng, vâng, đặc biệt là chuyện này. Cô biết đấy, em gái cô viết cho tôi lần nữa, buổi sáng hôm sau. Cô đã đọc cô ấy viết gì. Tôi đang dùng điểm tâm với nhà Ellison, và lá thư của em cô, cùng những thư từ khác từ nhà trọ, được mang đến cho tôi. Sophia trông thấy lá thư trước tôi; và khổ giấy, loại giấy trang nhã, cùng với nét chữ, đã khiến cô nghi ngờ ngay. Cô ấy đã nghe vài lời đồn đại mơ hồ về mối quan hệ của tôi với một cô gái trẻ ở Devonshire, và những gì xảy ra trong buổi tối hôm trước đã khiến cô ấy thắc mắc cô gái này là ai, và khiến cô ghen tuông hơn bao giờ hết. Vì thế, giả vờ đùa cợt để làm người yêu cô được vui, cô ấy tự tay bóc phong thư, và đọc nội dung. Hành động sỗ sàng của cô ấy được trả giá xứng đáng. Đau khổ của cô ấy thì tôi chịu đựng được, nhưng cơn giận dữ của cô ấy - tính hiểm độc của cô ấy - trong mọi trường hợp phải được xoa dịu.
"Và, tóm tắt, cô nghĩ văn phong của vợ tôi khi biên thư là như thế nào? - tế nhị, ngọt ngào, thật sự có nữ tính - đúng thế không?"
- Vợ của anh! Nhưng lá thư có nét chữ của anh.
- Vâng, nhưng tôi chỉ có công làm nô lệ chép lại mấy câu chữ như thế mà tôi cảm thấy xấu hổ biên tên mình vào. Nguyên bản là hoàn toàn của cô ấy, những ý tưởng hạnh phúc và cách diễn tả hòa dịu là của cô ấy. Nhưng tôi làm gì được? Chúng tôi đã hẹn ước, mọi việc đã được chuẩn bị, hầu như đã định ngày - nhưng tôi đang nói chuyện như một thằng khờ. Chuẩn bị! Ngày! Nói thật, tôi cần tiền của cô ấy, và trong hoàn cảnh của mình, phải làm mọi thứ để tránh đổ vỡ.
"Và suy cho cùng, trong ý nghĩ của Marianne và bạn bè của em cô, tư cách con người tôi ra sao thì có hề gì? Hồi âm của tôi trong ngôn từ nào thì có hề gì? Chỉ có một mục đích. Công việc của tôi là tự tuyên bố mình là đồ vô lại, và bất luận tôi làm việc này bằng cách cúi đầu chào hoặc ầm ỹ quát tháo thì không mấy quan trọng. Tôi tự nhủ thầm: \'Mình đã tiêu tan từ đây trong ý nghĩ của họ, mình bị gạt hẳn ra ngoài các mối giao hảo của họ, họ đã nghĩ mình là một tên vô phép tắc, lá thư này chỉ khiến họ nghĩ mình là một tên đê tiện\'."
"Đấy là các lý lẽ của tôi khi mà, với sự cẩu thả tuyệt vọng, tôi chép lại những lời của vợ tôi, và gửi đi cùng kỷ vật cuối cùng của Marianne. Ba lá thư của cô ấy - không may là nằm trong túi tôi, nếu không tôi có thể chối là không có và gìn giữ mãi - tôi bị bắt buộc phải trả lại, và tôi không thể ngay cả hôn các lá thư này lần cuối. Rồi lọn tóc - tôi cũng luôn mang trong cùng một túi - bây giờ bị Bà Chủ sục sạo với tính hiểm độc nhất để thỏa lòng... lọn tóc thân yêu... mọi kỷ vật... đều bị dứt ra khỏi tôi."
Trong giọng thương cảm dù cô không muốn biểu lộ, Elinor nói:
- Anh Willoughby, anh quá sai lầm, rất đáng trách. Anh không nên nói với tôi theo cách như thế , dù là nói về bà Willoughby hoặc về em gái tôi. Anh đã chọn lựa. Không ai bắt ép anh. Vợ anh có quyền đòi hỏi anh ít nhất lịch sự với cô ấy, tôn trọng cô ấy. Cô ấy hẳn yêu anh, nếu không cô sẽ không chịu cưới anh. Nói về cô ấy một cách độc ác và khinh thường vẫn không thể chuộc lỗi đối với Marianne, và tôi cũng không nghĩ giúp cho lương tâm của anh được thoải mái hơn.
Anh thở dài:
- Đừng nói với tôi về vợ tôi. Cô ta không đáng cho cô thương cảm. Cô ta biết tôi không yêu cô ta khi chúng tôi cưới nhau. Nhưng rồi, chúng tôi đã cưới nhau và đi xuống Combe Magna để được hạnh phúc, và sau đấy trở về thành phố để vui chơi.
"Và bây giờ, cô có thương hại tôi không, cô Daswood? Hay là những gì tôi nói không có giá trị chi hết? Trong ý nghĩ của cô, có phải tôi - dù cho là một chút ít - có phải tôi kém tội lỗi hơn là lúc trước? Các ý định của tôi không phải lúc nào cũng xấu. Liệu lời giải thích của tôi đã giảm nhẹ phần nào tội lỗi của tôi chưa?"
- Vâng, chắc chắn anh đã được giảm nhẹ một phần - một chút ít. Nói chung, anh đã tự chứng tỏ ít lầm lỗi hơn là tôi nghĩ về anh lúc trước. Anh đã chứng tỏ con tim anh ít độc ác - ít độc ác hơn nhiều. Nhưng tôi khó thể biết... nỗi khổ mà anh đã gây ra... tôi khó thể biết cái gì có thể làm cho tồi tệ hơn.
- Khi em gái cô bình phục, xin cô kể lại cho cô ấy những gì tôi đã kể cho cô, được không? Xin cho tôi được ân giảm một ít trong ý nghĩ của cô ấy, cũng như trong ý nghĩ của cô. Cô bảo tôi là cô ấy đã tha thứ cho tôi. Xin cho tôi được vọng tưởng rằng khi đã hiểu nhiều hơn về con tim tôi và về các cảm xúc của tôi, sự tha thứ của cô ấy sẽ trở nên tự phát hơn, tự nhiên hơn, hòa dịu hơn, kém khắt khe hơn. Xin nói cho cô ấy biết về nỗi khổ của tôi và lòng ăn năn của tôi. Nói cho cô ấy biết rằng con tim của tôi không bao giờ thiếu kiên định với cô ấy. Và nếu có thể, xin cô nói rằng vào lúc này, em gái cô lại càng thân thương với tôi hơn bao giờ.
- Tôi sẽ nói với em tôi những gì cần thiết về cái có thể gọi - một cách tương đối - là sự biện minh của anh. Nhưng anh chưa giải thích cho tôi rõ lý do anh đến đây hôm nay, hoặc làm thế nào anh biết em tôi bị bệnh.
- Đêm hôm qua, ở tiền sảnh Drury Lane, tôi tình cờ gặp Ngài John Middleton. Khi ông ấy thấy tôi là a, ông nói chuyện với tôi, lần đầu tiên trong hai tháng nay. Từ ngày hôn lễ của tôi, ông đã cắt đứt quan hệ với tôi, và tôi không ngạc nhiên hoặc bất mãn. Nhưng, bây giờ, tính cách đôn hậu, chân chất, ngốc nghếch và nỗi căm phẫn đối với tôi, cộng thêm lòng quan ngại cho em gái cơ, khiến cho ông chẳng đặng đừng nói cho tôi những điều mà ông biết sẽ làm cho tôi bị dằn vặt kinh khủng, tuy có lẽ ông không nghĩ sẽ làm được. Vì thế, theo cách có thể được ông thẳng thừng bảo tôi rằng Marianne Daswood đang hấp hối với cơn sốt kịch liệt ở Cleveland - một lá thư nhận được từ bà Jennings vào buổi sáng cho biết cô ấy sắp đến hồi nguy kịch , hai vợ chồng Palmer kinh hãi trốn chạy, vân vân.
"Tôi bị quá sốc không thể tỏ ra vô cảm ngay cả đối với Ngài John thiếu sâu sắc. Tim ông dịu lại khi thấy tim tôi đau khổ; và ác ý của ông bớt đi nhiều, đến nỗi lúc chia tay ông gần như bắt tay tôi trong khi nhắc cho tôi nhớ lời hứa lúc trước về một con chó chỉ điểm."
"Điều tôi nghĩ khi nghe em gái cô đang hấp hối - là hấp hối trong khi tin rằng tôi là kẻ hung ác tồi tệ nhất thế gian, khinh miệt tôi, căm ghét tôi trong những thời khác cuối cùng của cô - vì làm thế nào tôi nói được rằng mình không thể bị quy lỗi cho những mưu đồ kinh khủng gì? Có một người mà tôi tin chắc sẽ hình dung ra tôi có thể làm bất kỳ việc gì. Điều tôi nghĩ thật làm tôi khốn khổ. Thế là tôi có quyết định, và vào lúc tám giờ sáng này tôi bước lên cỗ xe của tôi. Bây giờ cô đã biết tất cả."
Elinor không đáp lời. Ý nghĩ của cô âm thầm tập trung vào vết thương không gì chữa lành được do lối sống độc lập từ lúc tuổi còn quá trẻ và những thói hư tật xấu tất yếu về thói lười biếng, phóng đãng và xa xỉ, hình thành trong tâm trí và tư cách của một con người. Và con người này đã hợp nhất tính khí cởi mở và chân thật tự nhiên với tố chất giàu tình cảm.
Thế gian đã tạo cho anh thành một con người ngông cuồng và phù phiếm, rồi ngông cuồng và phù phiếm làm cho anh nhẫn tâm và ích kỷ. Thói phù phiếm, trong khi kiếm tìm chiến thắng mà phương hại đến người khác, đã lôi cuốn anh vào một mối gắn bó chân thật; nhưng thói ngông cuồng đã đòi hỏi phải hy sinh mối gắn bó này. Mọi xu hướng lầm lỗi dẫn anh đến tội lỗi, và cũng dẫn anh đến trừng phạt.
Mối gắn bó anh đã tự dứt ra khỏi mà không màng đến danh dự, không màng đến tâm tư và không màng đến mọi lợi ích tốt hơn, bây giờ chiếm lĩnh mọi ý nghĩ trong khi không còn được cho phép như thế. Mối quan hệ, mà vì đó chỉ với chút đắn đo anh đã bỏ rơi em gái cô trong sầu thương, hẳn sẽ khiến anh khốn khổ lâu dài hơn.
Từ các ý nghĩ ௱ôЛƓ lung này, cô được Willoughby gọi trở về với thực tại. Anh cũng đã thức tỉnh từ mộng tưởng ít nhất cũng đau đớn như thế. Anh chuẩn bị ra đi, và nói:
- Không có ích gì ở lại lâu thêm; tôi phải đi.
- Anh sẽ trở lại thành phố phải không?
- Không; về Combe Magna. Tôi có công chuyện ở đây, rồi trong một hoặc hai ngày về thành phố. Giã từ.
Anh đưa tay ra. Cô không thể từ chối cho anh bắt tay; anh siết chặt tay cô qua niềm thương mến.
Anh buông bàn tay cô ra, đứng dựa vào bệ lò sưởi như thể quên rằng anh sắp đi:
- Có thật cô nghĩ tốt hơn về tôi so với trước kia không?
Elinor trấn an anh rằng có; rằng cô tha thứ cho anh, thương hại anh, và chúc anh được tốt lành - ngay cả quan tâm đến hạnh phúc của anh - và thêm vài lời khuyên nhẹ nhàng về tư cách có thể tạo hạnh phúc.
Câu trả lời của anh không được phấn khởi lắm:
- Về việc này, tôi phải cọ sát với thế gian càng nhiều càng tốt. Không thể có hạnh phúc gia đình. Tuy nhiên, nếu tôi được phép nghĩ rằng cô và những người thân của cô quan tâm đến số phận và công việc của tô, đấy có thể là phương tiện... đấy có thể giúp tôi cảnh giác... ít nhất là chỗ để tôi dựa vào mà sống. Chắc chắn tôi đã mất hẳn Marianne rồi. Nếu tôi còn có một cơ hội được tự do -
Elinor chặn anh lại bằng một ý khiển trách.
Anh đáp:
- Được rồi, giã từ lần nữa. Tôi sẽ ra đi và sống trong đau khổ vì một sự kiện.
- Anh có ý gì?
- Hôn lễ của em gái cô.
- Anh đã lầm to. Anh sẽ không mất cô ấy hơn là anh đã mất bây giờ.
- Nhưng có người sẽ được cô ấy. Và nếu người này là chính người ấy, tôi không thể chịu đựng được. Nhưng tôi không muốn lưu lại lâu thêm để tự đánh mất mọi thiện ý cảm thông của cô, bằng cách bày tỏ rằng khi tôi càng bị thương đau tôi lại càng không muốn tha thứ. Xin chào; xin Thượng đế ban phước cho cô!
Qua các lời này, anh gần như chạy khỏi căn phòng.
