VĨ THANH
BA ĐÃ ĐI. Theo di nguyện, thi hài của anh sau khi hỏa táng được chôn dưới gốc cây sơn tra. Anh không phải là liệt sĩ kháng Nhật, nhưng đại đội sản xuất Tây Thôn Bình coi anh như người có công, chôn anh ở đấy. Thời kì đầu Cách mạng văn hóa bia mộ liệt sĩ đều coi là “bốn cũ”1 bị bỏ đi, cho nên mộ của Thu cũng không có bia.
- Nó muốn được chôn ở đấy, chúng tôi ở xa, tôi gửi nó cho cô.
Nhật kí của Ba, thư từ anh viết cho Thu và ảnh của anh được để vào cái xắc quân dụng, nhờ em trai của anh cất giữ. Anh nhắn lại, nếu Thu sống hạnh phúc thì đừng đưa những thứ này cho Thu; nếu tình yêu của Thu không suôn sẻ, hoặc hôn nhân bất hạnh thì đưa những thứ này cho Thu, để Thu biết ở đời này đã có một người yêu Thu, một lòng yêu Thu, để Thu tin rằng có tình yêu vĩnh viễn. Trên trang bìa trong của cuốn nhật kí anh viết:
“Anh không chờ em nổi một năm lẻ một tháng, anh cũng không thể chờ em đến hai mươi lăm năm, nhưng anh sẽ chờ em suốt đời”.
Bên người anh chỉ có một tấm ảnh Thu sáu tuổi và một lá thư mười sáu chữ anh vẫn giữ, cũng để trong cái xắc quân dụng. Tôn Kiến Dân trao tất cả cho Thu.
Tháng năm hàng năm, Thu đều đến bên gốc cây sơn tra kia, cùng Ba ngắm hoa sơn tra. Không rõ có phải do tác động tâm lí, Thu thấy hoa trên cây kia thắm đỏ hơn những đóa hoa anh đã gửi cho Thu.
Mười năm sau, Thu thi làm nghiên cứu sinh thạc sĩ khoa tiếng Anh đại học L.
Hai mươi năm sau, Thu vượt đại dương, đến nước Mĩ giành được học vị tiến sĩ.
Ba mươi năm sau, Thu giảng dạy tại một trường đại học ở Mĩ. Năm nay, Thu đem theo con gái bay về bên gốc sơn tra, thăm Ba.
Thu nói với con gái:
- Người yêu của mẹ an giấc ngàn năm thu ở nơi đây.
Kỷ niệm ba mươi năm Tôn Kiến Tân (Ba) qua đời.
____________
1 Văn hóa cũ, tư tưởng cũ, phong tục cũ và tập quán cũ - ND.
THAY LỜI BẠT CỦA TĨNH THU
Theo cách nói của Hoàng Nhan, Cùng anh ngắm hoa sơn tra không phải tôi viết, viết lời bạt là việc làm quá sức, cho nên chỉ dám coi là thay lời bạt.
Từ lâu, Ngải Mễ “dọa” tôi: “Cư dân mạng muốn đọc chuyện của cậu, tớ sẽ đưa chuyện của cậu lên mạng”. Nhưng tôi không có chuyện gì, vì xưa nay tôi sống rất “bình thường - LIZE”, cẩn thận, cần cù. Tai họa chưa đến thì đã xhuaarn bị cho trường hợp xấu nhất, nỗi sợ hãi và khổ đau đều đã phân tán vào những tháng ngày tai họa chưa đến. Khi tai họa thực sự đến, trong lòng không còn bị choáng váng, chấn động. Cũng như vậy, khi hạnh phúc đến, tôi nhắc nhở mình: phúc họa ẩn chứa, đừng nên phấn chấn, vui mừng tất có nỗi buồn. Vậy là cảm nhận hạnh phúc lại bị tai họa sẵn sàng xóa sạch.
Sống như thế không chỉ bị tai họa bỗng nhiên ập đến xô đổ, nhưng đồng thời cũng ςướק đi quyền đại từ đại bi, cuối cùng biến cuộc sống thành li nước ấm, khuôn trong hai mươi bảy độ ổn định, sống mơ màng buồn ngủ.
Cuối cùng tôi để Ngải Mễ viết câu chuyện của Ba, bởi năm nay kỉ niệm ba mươi năm ngày Ba qua đời. Tôi chuẩn bị về nước thăm Ba, nên cho chuyện của anh được viết ra đời và đưa lên mạng cũng là một cách kỷ niệm. Ngải Mễ xem chuyện của Ba, vui mừng đồng ý, vậy là có Cùng anh ngắm hoa sơn tra.
Trước hết tôi cảm ơn ngòi 乃út thăng hoa diệu kì của Ngải Mễ, đấy là điều mà tôi không thể làm được. Tôi đưa cho Ngải Mễ chỉ là những cái vô cùng thô sơ viết trên cuốn sổ vô cùng thô sơ của một cô gái hai mươi tuổi. Hồi ấy, hiểu biết về văn học của tôi đến từ mấy cuốn sách tôi được đọc. Câu chuyện xảy ra hồi cuối Cách mạng văn hóa, tôi sống trong những năm tháng đó, cho nên lúc viết không nói gì đến bối cảnh thời ấy. Lúc ấy tư tưởng của tôi bị vô số điều trói buộc, những cái viết ra không thoát khỏi phong cách “Tám điều của Đảng” đang độc bá văn đàn thời bấy giờ.
Ngải Mễ đã lấy những cái ấu trĩ, thô sơ và khô cúng để làm tư liệu ban đầu viết lên một câu chuyện khiến bạn đọc phải rơi nước mắt, ấy thuộc về ngòi 乃út, tầm nhìn vag tấm lòng của Ngải Mễ. Ngòi 乃út của Ngải Mễ thật tuyệt vời, điều này mọi người cùng chứng kiến. Có người phê phán Ngải Mễ viết Chí mệnh đích ôn nhu (Tạm dịch: Dịu dàng đến vô cùng) rằng, ngòi 乃út tuyệt vời như thế tại sao không viết một đề tài có ý nghĩa? Một đề tài có ý nghĩ hay không, phải xem điều ấy nói với ai, ở đây tôi không có ý lạm bàn Chí mệnh đích ôn nhu có ý nghĩa hay không, tôi chỉ muốn lấy đấy làm ví dụ để chứng minh, cho dù những người phê bình Ngải Mễ như thế cũng phải ca ngợi ngòi 乃út của tác giả. Theo tôi, ngòi 乃út của Ngải Mễ hay ở chỗ giản dị, sinh động, vừa trang trọng, vừa hài hòa. Ngải Mễ không hoa lệ cầu kỳ hoặc kết cấu phức tạp. Nhưng cái tác giả viết ra, ngôn từ rất bình dị, người có trình độ trung học đọc có thể hiểu. Câu văn của ác giả không dài, rất ít câu dài quá một dòng. Những nhân vật tác giả khắc họa không những sinh động mà còn sâu sắc, đọc rồi khó quên.
Nghe Ngải Mễ nói, có những người nói nhỏ với nhau, nam nhân vật của tác giả đều là một loại, nữ nhân vật cũng một loại,. Có thể những người ấy nói “một loại” có những kiến giải độc đáo, nhưng tôi biết Ngải Mễ khắc họa “nhiều loại” nhân vật nam và nữ (kể cả nhân vật thứ yếu), mỗi loại đều hết sức rõ ràng sinh động, tưởng như trở thành đại từ cho nhân vạt nào đó. Chúng ta trong cuộc sống hoặc trong truyện bắt gặp một con người nào đó sẽ bất giác nghĩ rằng, “người này giống với cậu Tiểu Côn”, hoặc “người này không như Hoàng Nhan”, hoặc “câu nói này giống với câu nói của Đường Tiểu Lâm”, điều ấy chứng tỏ nhân vật dưới ngòi 乃út của Ngải Mễ đã “sống lại”, không còn là “nhân vật”, mà là một con người sống động bước vào cuộc sống chúng ta, tưởng chừng ở ngay cạnh chúng ta. Mỗi câu chuyện của tc giả viết ra đều có những nhóm nam nhân vật và nữ nhân vật, nhưng tuyệt đối không rau ông nọ cắm cằm bà kia, không lẫn lộn người này với người khác, cũng không lẫn lộn Chu Kiến Tân với Tôn Kiến Tân.
Khi chúng ta bất ngờ so sánh Ba với Hồng Nhan thì đã chứng minh rằng nhân vật của Ngải Mễ được khắc họa vô cùng thành công, vì Hoàng Nhan đã trở thành đại từ cho một loại nhân vật nào đó. Có được gọi là người tình vĩ đại hay không, đầu tiên phải so sánh với Hòng Nhan, nếu không so sánh được thì dứt khoát đừng so sánh. Ba và Hoàng Nhan đều kiên cường đấu tranh được một chút ít gì đó, lấy cái “ghen” chiến thắng Hoàng Nhan, nhưng lấy cái ૮ɦếƭ sớm để thua Hoang Nhan.
Ở đây tôi đùa không đúng lúc, tôi muốn nói hai nhân vật vô cùng giống nhau, Ngải Mễ viết đã để mọi người nhận ra ai là ai. Viết hai người không giống nhau để mọi người nhận ra đâu là A, đâu là B rất dễ dàng. Viết cùng một loại người để mọi người cảm thấy không giống nhau mới cần công sức.
Ngải Mễ có thể mô tả nhân vật sống động vì có đôi mắt sắc bén. Lỗ Tấn đã từng nói, muốn tiết kiệm 乃út mực nhất để vẽ ra một con người, tốt nhất là vẽ cặp mắt. Ngải Mễ dù viết về người nào, đều có thể trực tiếp nhất, đơn giản nhất là viết đôi mắt người đó. Những nhân vật phụ trong Cùng anh ngắm hoa sơn tra, ví dụ “cô em vợ”, Trương Nhất, bà Đồng,… tôi phải viết rất nhiều trong thiên hồi ký của mình, cộng thêm rất nhiều lời bình mới phân biệt được những con người đó, nhưng Ngải Mễ chỉ nắm mấy chi tiết, chỉ vài ba câu đã tái hiện sinh động những con người ấy ngay trước mắt chúng ta.
Lâu nay, cùng một loại nhân vật, cùng một sự việc chúng ta đã quen thấy, quen nghe, thậm chí đã trải qua, nhưng mỗi chúng ta đều viết ra, mức độ làm cảm động người đọc rất khác nhau. Giống như “chú em ngốc” của chúng ta, tôi thấy nó lớn lên, biết nhiều chuyện vui của nó hồi nhỏ, nhưng không có cách nào chỉ trong một đoạn ngắn để cư dân mạng say mê chú em này. Dưới ngòi 乃út kỳ diệu của Ngải Mễ, khiến tôi phát hiện cái đáng yêu - cái ngốc đáng yêu của nó.
Chúng ta sống trong cùng một thế giới, nhưng cái mọi người trông thấy đều rất khác nhau. Thế giới khách quan chỉ có một, nhưng thế giới chủ quan trong lòng mỗi người, hoặc nói, thế giới khách quan phản ánh trong lòng mỗi người, lại vô cùng khác nhau, cho nên “nhân giả kiến nhân, trí giả kiến trí” cũng có thể dùng trong trường hợp n
Có người nói: “Thế giới này không thiếu cái đẹp, chỉ thiếu những cặp mắt phát hiện cái đẹp”. Tôi đồng ý với câu nói ấy. Cho nên nói, không phải Ngải Mễ may mắn được sống với những con người đáng yêu ấy, mà những con người ấy có may mắn được Ngải Mễ phát hiện ra cái đẹp của họ, đồng thời thông qua ngòi 乃út, ngải Mễ khiến những con người ấy được lên mạng, được nhiều người biết và nhận ra. Ba bị chôn vùi trong cuốn sổ của tôi gần chục năm, tôi cũng đã cho người khác xem, đã kể cho người khác nghe, nhưng mức độ câm đọng của họ rất khác nhau. Ba mượn ngòi 乃út của Ngải Mễ để bước lên mạng, mới trở thành một nhân vật nổi tiếng một thời.
Cặp mắt sắc bén của Ngải Mễ đến từ trái tim trong sáng. Ngải Mễ là người yêu cái đẹp, thích phát hiện cái đẹp, khai thác cái đẹp, biểu đạt cái đẹp, làm cái đẹp đẹp hơn. Ngải Mễ có thể từ một nhân vật trông thấy cái đáng yêu của nhân vật, cho nên mới có thể dùng ngòi 乃út để viết ra những nhân vật đáng yêu.
Ngải Mễ nói khi viết Mười năm chập chờn không rơi một giọt nước mắt, tôi tin diều ấy, vì hồi ức ấy đối với tác giả là tài sản quý. Bất luận Hoàng Nhan có cùng với Ngải Mễ hay không, nhưng tác giả luôn khẳng định con người hoang Nhan, luôn ngợi khen phẩm chất của anh. Ngải Mễ không vì bản thân cô mà phủ nhận giá trị của anh. Nhưng khi Ngải Mễ viết Cùng anh ngắm hoa sơn tra lại nhiều lần rơi nước mắt, thương tâm đến đọ Hoàng Nhan phải sợ hãi, không thể không phản lại cam kết của mình, tự mình vung dao. Trái tim Ngải Mễ xúc động bởi những câu chuyện của người khác, nước mắt của tác giả chảy cho những sự việc của người khác. Bất ngờ tôi nhớ đến câu nói của Ba: “Con trai không rơi nước mắt cho bản thân, con trai cũng không rơi nước mắt vì người khác ư?”. Câu hỏi thật tuyệt, câu hỏi thật thẳng thắn. Đáng tiếc, không có ai ngạc nhiên vì nước mắt con gái, nếu không, Ngải Mễ cũng có thể thẳng thắn đưa ra câu hỏi ấy.
Ngải Mễ viết mấy tiểu thuyết liên tiếp, giống như quả cầu tuyết, càng lăn, càng thu hút nhiều bạn đọc, đến cuối cùng càng trở nên sôi nổi, muốn thôi cũng không được; rất nhiều bạn đọc vốn ít mặn mà nhưng nay đã nói lên cảm nhận của mình. Viết truyện đến độ làm cho người đọc si mê, đến độ làm cho người đọc phải nghiện, không thể không nói đấy là thành công.
Ngòi 乃út, tầm mắt và tấm lòng của Ngải Mễ cũng đúng với Hoàng Nhan, nhưng Hoàng Nhan có cái mũ đàn ông, tương đối khó thể hiện cái dịu dàng của bản thân. Nhưng Hoàng Nhan không chỉ cáng đáng toàn bộ công việc gia đình, hàng ngày phải đưa đón Ngải Mễ, cần mẫn quản lí Ngải Viên, hơn nữa phải viết nhiều đoạn trong Cùng anh ngắm hoa sơn tra. Nghe Ngải Mễ nói, có nhiều đoạn tác giả đã khóc, Hoàng Nhan sơ thảo trước cho Ngải Mễ nhiều đoạn, để Ngải Mễ không quá buồn, ảnh hưởng đến sức khỏe, tác giả chỉ đọc lại, in dấu ấn Ngải Mễ là có thể đưa lên mạng.
Xin gửi lời cảm ơn Ngải Mễ, Hoàng Nhan!
Trong thời gian này tôi hàng ngày đọc Cùng anh ngắm hoa sơn tra, nhưng tôi đọc nhiều hơn là những ý kiến của bạn đọc. Câu chuyện với tôi không có gì xa lạ, nhưng ý kiến của mọi người là mới mẻ. Đọc câu chuyện này và ngọn sóng trào lên trong lòng bạn đọc là hai sự trải nghiệm khác nhau. Tôi vô cùng kinh ngạc ý kiến bạn đọc là hai sự trải nghiệm khác nhau. Tôi vô cùng kinh ngạc ý kiến bạn đọc trên mạng, lời lẽ chân thành, nội dung cảm động. Mọi người giúp tôi hiểu được những điều chưa hiểu, không dám hiểu, cho tôi đứng trên điểm cao hoàn toàn mới để hiểu những điểm gây xúc động lòng người của Ba.
Có thể vì câu chuyện của người khác dễ làm xúc động long người, trái tim vẫn rất trẻ. Đọc sách phải rơi nước mắt, lo lắng cho cố nhân, đấy là những việc vô cùng không đúng đối với nhiều người, kể cả tôi, chuyện là chuyện, hoặc do tác giả viết nên, hoặc s đã qua, vì số phận éo le của nhân vật trong chuyện rất ấu trĩ. Nhưng đọc những lời của bạn đọc trên mạng khiến tôi thay đổi cách nhìn, một con người, chỉ khi con người đó cảm động, lo lắng đối với người và việc không trực tiếp quan hệ với mình, tấm lòng con người đó mới thật sống, thật sự trẻ trung. Mỗi quan tâm kiểu “lo lắng cho cố nhân” kết thành một chỉnh thể, một con người sẽ không còn cô đơn vì sự cộng hưởng tưởng như ấu trĩ. Tất cả những gì chúng ta cho là chân thiện mỹ đều đáng được chúng ta cảm động, bất kể cái chân thiện mỹ ấy có ảnh hưởng đến bữa cơm chiều nay của chúng ta hay không, bất kể cái chân thiện mỹ ấy không đáng gì trong con mắt người khác.
Nếu chúng ta chỉ quan tâm đến chút hỉ nộ ái ố ở ngay chớp mũi, thì cuộc sống của chúng ta vô cùng phẳng lặng, thế giới của chúng ta vô cùng nhỏ hẹp, linh hồn chúng ta vô cùng cô đơn. Nếu chúng ta vui mừng vì sự cô đơn của người khác thì tình thần chúng ta sẽ bạc nhược, hình ảnh của chúng ta nhỏ bé, hạnh phúc của chúng ta rất ích kỷ. Nếu chúng ta phấn khích về sự hỉ nộ ái ố của ai đó, mà trào lộng, mà châm biếm, vậy thì tâm linh chúng ta không ngay thẳng, linh hồn chúng ta xấu xa độc ác, chúng ta không chỉ hạ thấp ý nghĩa cuộc sống của mình, mà cũng can thiệp và phương thức sống của người khác.
Trong mấy chục ngày gần đây, mỗi ngày có hàng ngàn người tụ tập dưới gốc cây sơn tra xem, thảo luận, đề nghị. Đến những ngày cuối, số người xem đã lên đến hàng vạn lượt. Tôi nghĩ, nếu linh hồn Ba ở trên trời, nhất định sẽ cảm thấy được an ủi vì cách sống và cách yêu của anh được nhiều người khẳng định, chính nó cổ vũ nhiều người yêu quý người bên cạnh mình, yêu quý cuộc sống.
Nhiều người có những kiến nghị hay, có nhiều người để lại những lời tâm huyết, có nhiều người rơi nước mắt đồng cảm, tất cả đều làm tôi cảm động rơi nước mắt. Tôi sẽ chuyển những lời thăm hỏi, gửi gắm, kỳ vọng và kính mến đến Ba, bảo với anh rằng, ba mươi năm qua vẫn có nhiều người cảm động vì anh, có nhiều người khóc vì anh, anh sống trong lòng mọi người. Con người được một người tri kỷ là đủ lắm rồi. Con người được nhiều người tri kỷ, ở dưới suối vàng không còn gì phải tiếc nuối.
Một lần nữa cảm ơn Ngải Mễ và Hoàng Nhan cùng cư dân mạng đọc Cùng anh ngắm hoa sơn tra. Rất lâu rồi không dùng Hán ngữ, lời không đạt ý, sai sót nhiều, xin được tha thứ.
Hết
