Ai khổ nhất trong Những người khốn khổ?Yêu một người là chấp nhận đánh đổi
tất cả để nhìn thấy họ cười vui, dù nụ cười ấy
chẳng phải dành cho mình.
Khi xem đi xem lại đến ba lần bộ phim nhạc kịch Les Misérables – Những người khốn khổ được chuyển thể từ tác phẩm cùng tên của Victor Hugo, tôi đã nghĩ hoài về câu hỏi này.
Có người sẽ nghĩ ngay đến bà mẹ Fantine tội nghiệp, hay người tù hoàn lương Jean Valjean, hay cô bé Cosette đáng thương... Những nhân vật đó, chúng ta đều đã thuộc nằm lòng trong những bài học Ngữ văn thời trung cấp, vì quả tình, họ khốn khổ thật.
Nhưng nếu chỉ xét trong hệ quy chiếu của những kẻ đang yêu, tôi lại có một câu trả lời hoàn toàn khác.
Lúc này đây, tôi chỉ nghĩ đến Éponine, nghĩ về tình yêu thầm lặng và tội nghiệp mà cô dành cho Marius. Lần nào rời khỏi rạp, trong đầu cũng chỉ nghe vọng lại những câu hát của Éponine:
“I love him. But every day I’m learning
All my life I’ve only been pretending
Without me, his world would go on turning
A world that’s full of happiness
That I have never known...”
[Tôi yêu chàng, nhưng ngày qua ngày tôi lại hiểu ra rằng mình chỉ đang tự lừa dối bản thân.
Không có tôi, thế giới của chàng vẫn tiếp tục vòng quay tròn đầy của hạnh phúc -
thứ hạnh phúc tôi chẳng biết đến bao giờ].
Tình cảm đơn phương dường như luôn là một chiều cạnh tất yếu của cuộc sống. Thế nên trong Những người khốn khổ của nhà văn hiện thực - lãng mạn bậc thầy Victor Hugo, làm sao thiếu đi được một mảnh đời “cùng khổ” bởi tình yêu một phía ấy?
Yêu một người là chấp nhận đánh đổi tất cả để nhìn thấy họ cười vui, dù nụ cười ấy chẳng phải dành cho mình. Tôi nhớ hoài hình ảnh thẫn thờ của Éponine khi buông rơi những đồng bạc mà Marius trả công cho cô vì đã dẫn đường để anh tìm đến nhà Cosette - người con gái khiến Marius yêu ngay từ cái nhìn đầu tiên.
Dẫn lối cho người mình yêu thương đến với một người-không-phải-mình, tự tay dâng nhường thứ hạnh phúc đôi lứa mà cả đời mong cầu, để đứng từ xa ngần ngại nhìn Marius và Cosette thành đôi, còn mình đành lẻ nhịp. Trời ơi, cái cảm giác đó đau đớn cùng cực. Vậy mà, Éponine vẫn cam tâm chịu đựng, nhận về riêng tất thảy nỗi buồn, chỉ để cho người mình yêu toàn vẹn niềm vui.
Éponine cứ nghĩ lời hứa trả ơn của Marius sẽ là một cái siết vai, một vòng tay ôm, nhưng cuối cùng, chỉ là 5 đồng bạc leng keng vang tiếng lạnh tanh rơi xuống nền đất. Cô đâu cần thứ vật chất ấy, dẫu cho cuộc sống của Éponine chật vật lắm, và lại được nuôi lớn trong môi trường lừa lọc của cha mẹ hành nghề ςướק gạt. Nhưng tình yêu thầm lặng và mù quáng cô dành cho Marius lớn hơn cả những lo toan cơm áo đời thường. Có một người xứng đáng để mình yêu đến độ chẳng màng đến sang - hèn, được - mất của cuộc sống, âu cũng là một niềm an ủi trọn vẹn cho một cuộc đời chẳng mấy trọn vẹn của Éponine.
Đến phút cuối cùng, khi chắn làn đạn để bảo vệ Marius và ngã quỵ xuống giữa lấm lem mưa, máu và nước mắt, Éponine vẫn lẳng lặng cầu xin chỉ duy nhất một điều: “Liệu Ngài có thể hôn lên trán em sau khi em ngừng nhịp thở? Ngài Marius, Ngài biết không, có lẽ em đã trót đôi chút thương Ngài...” [1]
[1] Nguyên văn trong tiểu thuyết là “And then, do you know, Monsieur Marius, I believe I was a little in love with you”
Cảm giác yêu và nể phục một người sâu nặng lắm. Bởi nó không chỉ có sự si mê nhất thời của yêu đương trai gái, mà còn cả sự trân trọng thiết tha dành cho một người mà mình luôn hướng về. Si mê có thể chóng qua và nhạt dần, nhưng đã là trân trọng thì cả đời vĩnh viễn khắc cốt ghi tâm.
Tình yêu của Marius và Cosette đẹp đó, nhưng với tôi, nó vẫn cứ chập chờn đâu đó những si mê xốc nổi. Và kết cục viên mãn của hôn lễ hai người chẳng qua là để đúng bài bản tiểu thuyết lãng mạn. Còn đời thực, mấy ai được ân may có một tình yêu như thế?
Đời thực, chỉ như Éponine đối với Marius là cùng. Một người kiên tâm nặng tình, một người vô tâm quay lưng.
“Don’t you fret, Monsieur Marius. I don’t feel any pain
A little fall of rain. Can hardly hurt me now
You’re here, that’s all I need to know...”
[Đừng băn khoăn cho em, Ngài Marius. Em chẳng thấy đau đớn chi đâu
Một chút mưa rơi nhẹ ướt áo. Chẳng thể nào làm tổn thương em được
Chỉ cần Ngài ở đây bên cạnh, chỉ cần vậy thôi đã đủ cho em rồi...]
Đó là những lời cuối cùng Éponine hát cho Marius khi cô lịm dần trong vòng tay anh, trong nhạt nhòa những mảnh ký ức chắp vá của mối tình đơn phương mà cô biết trước sẽ chẳng bao giờ thuộc về mình. Có một phút nào đó, tôi tự thấy mình không phải đang xem trên màn hình trăm inch một bộ phim nhạc kịch, mà đang đập cùng nhịp tim của những Éponine, của những Marius - nhịp tim của những tơ duyên bất thành, dù đơn phương nhưng vẹn đầy yêu thương.
Bởi lẫn trong Les Misérables, lẫn trong hình ảnh Éponine ấy là cuộc đời chúng ta đang sống, có đau khổ, có tình yêu, và có cả những hy sinh đầy cam chịu, nhưng vẫn mãn nguyện mỉm cười. Bởi đến phút cuối cùng, họ biết mình đã sống một cuộc đời trọn vẹn với tình yêu và đức tin mà bản thân tự ràng buộc tuyên thệ.
Mà hình như phim ảnh văn thơ cũng thường quanh đi quẩn lại những tình yêu ngoài lề như thế. Tôi vẫn nhớ trong bộ phim truyền hình nổi tiếng Glee dạo gần đây, nhân vật nam chính đã nói với cô bạn yêu thầm mình rằng: “Sẽ ổn cả thôi. Thật ra ai trong chúng ta cũng từng trải qua cảm giác đơn phương thích một người và làm những chuyện khờ dại mà sau này bản thân ngẫm lại đều ước chi mình đừng như vậy. Sẽ đến lúc điều mà chúng ta mong muốn nhất là được trở lại làm bạn của nhau như ban đầu...”
Tình cảm đơn phương giống như gieo hạt mầm trên đại lộ nền xi-măng cứng ngắt vậy. Nếu gắng gượng kiên trì và cố chấp lắm, rồi cũng đến lúc bạn đập vỡ đất, đào nứt lớp nhựa đường cho mầm xanh nảy lên. Nhưng xe cộ ngược xuôi, chân người vội vàng, cũng sẽ đạp ngang cán nát khi chồi non còn chưa kịp đón lấy ánh Mặt trời đầu tiên. Vốn dĩ ngay từ đầu, hạt mầm cảm xúc không nên gieo trên đất nền khô khốc và khó thể dung dưỡng yêu thương ấy.
Nhưng rồi ai cũng từng khờ dại đôi lần thế thôi, kiểu như Trời muốn thử lòng người kiên nhẫn và mù quáng đến đâu. Vấn đề là sau lần gieo mầm bất thành ấy, bạn có còn dám quay trở lại đại lộ, nhìn nền xi-măng trơ mình dưới khói bụi xám xịt và mảy may không còn chút hạt giống xanh màu hy vọng?
Mấy ai đủ can đảm để trở lại làm bạn khi cảm giác xưa vẫn còn xao xác trong lòng? Mấy ai đủ can đảm đau lại từ đầu khi nhìn lại nụ cười ấy, ánh mắt ấy, chỉ thấy tất cả những xốc nổi, vụng về mà bạn từng làm cho họ, trở về nguyên vẹn.
Còn bạn, chuyện khờ dại nhất bạn từng làm cho một mối tình đơn phương là gì?
